สภาวัฒนธรรม อำเภอลี้

ประเพณีไหว้สาป๋ารมีสามครูบา บูชาเจ้าแม่จามรี ตานขันเข้าแด่บรรพบุรุษ เป็นกิจกรรมที่ศรัทธาประชาชนชาวอำเภอลี้ โดยเฉพาะชาวตำบลลี้ ซึ่งมีพื้นเพดั้งเดิมอาศัยอยู่ใกล้กับสถานที่สำตัญทางประวัติศาสตร์ชุมชน อันได้แก่ วัดพระธาตุดวงเดียว  ซึ่งเป็นวัดแรกที่เจ้าแม่จามรีได้สร้างขึ้นมาหลังจากที่ได้รอนแรมอพยพหลบลี้หนีภัยจากหลวงพระบาง โดยมีช้างพลายสุวรรณมงคล และเหล่าบรรดาข้าราชบริพารที่ติดตามมาซึ่งถูกระบุไว้ในตำนาน ซึ่งตำนานมีหลายตำนานที่ได้กล่าวถึงการสร้างบ้านแปงเมือง ของเจ้าแม่จามรี ผู็สร้างเมืองลี้ เท่าที่ได้ค้นพบจะเป็นอักษรธรรมล้านนา จารไว้ว่า ตำนานจามรีและตำนานเจดีย์ห้ายอด

สืบเนื่องจากวัดลี้หลวงซึ่งเป็นวัดเก่าแก่ดั้งเดิมของเมืองลี้  เดิมเป็นซากวัดเก่าที่อยู่ร่วมสมัยเดียวกันกับเวียงโบราณ เคยมีการสร้างวัดขึ้นอีกครั้งหนึ่งแต่ก็ได้ร้างไปอีก จนกระทั่งเกิดศึกระหว่างล้านนากับกรุงศรีอยุธยา ผู้คนที่อพยพมาอยู่บริเวณนี้จึงได้บูรณะปฏิสังขรณ์วัดร้างแห่งนี้ขึ้นมาอีกครั้ง โดยได้สร้างวิหารขึ้นครอบซุ้มที่ประดิษฐานพระพุทธรูปของเดิมพร้อมพระพุทธรูปทองสัมฤทธิ์รวม 3 องค์ ซึ่งพระพุทธรูปทั้ง 3 องค์นี้เป็นพระพุทธรูปองค์สำคัญที่เป็นศูนย์รวมจิตใจของชาวอำเภอลี้ซึ่งได้อัญเชิญออกมาให้ประชาชนได้สรงน้ำเป็นประจำทุกปีทีช่วงเทศกาลสงกรานต์
นอกจากพระพุทธรูปองค์สำคัญแล้ว วัดลี้หลวงยังเก็บรวมรวบเอกสารโบราณเช่น คัมภีร์ใบลานที่จดบันทึกไว้ด้วยตัวอักษรธรรมล้านนาจำนวนมากในหอไตร ซึ่งนับเป็นสมบัติของแผ่นดินที่มีค่าเป็นอย่างยิ่งที่ยังไม่มีการสำรวจเพื่อจัดทำทะเบียนอย่างเป็นระบบ รวมถึงการปริวรรตเอกสารโบราณเหล่านั้นให้เป็นอักษรไทยมาตรฐานที่จะสร้างความรู้ความเข้าใจในปัจจุบัน

สภาวัฒนธรรมอำเภอลี้ได้ดำเนินโครงการอนุรักษ์เอกสารใบลานวัดลี้หลวง ขึ้นในปีพ.ศ.๒๕๕๘ ด้วยหลักการและเหตุผลดังนี้

อำเภอลี้ จังหวัดลำพูนเป็นอำเภอเก่าแก่ที่มีประวัติศาสตร์ความเป็นมายาวนานหลายร้อยปี เกี่ยวเนื่องกับตำนานเจ้าแม่จามรี เจ้าหญิงจากล้านช้างที่ยกกองกำลังลี้ภัยมาหาเมืองใหม่พำนักอาศัย โดยอาศัยการเสี่ยงทายของช้างทรงจึงได้สร้างเมืองขึ้นที่บริเวณนี้เรียกว่าเมืองลี้เมืองลี้มีความเจริญรุ่งเรืองขึ้นตามลำดับจนเสื่อมลงและกลายเป็นเมืองร้างไปในที่สุด ในปัจจุบันนี้หลงเหลือซากโบราณสถานให้เห็นเป็นบางแห่ง และหลายแห่งยังคงปรากฏการใช้งานในรูปแบบของวัด เช่น วัดลี้หลวง ที่ตั้งอยู่ที่หมู่ที่ 6 ตำบลลี้ อำเภอลี้ จังหวัดลำพูน

        ประเพณีบวงสรวงศาลเจ้าพ่อหลักเมืองลี้ เป็นประเพณีความเชื่อที่ชาวเมืองลี้ให้ความสำคัญ โดยกำหนดให้มีงานประเพณีบวงสรวงศาลเจ้าพ่อหลักเมืองลี้ในเดือน ๙ เหนือ ขึ้น ๙ ค่ำ ในปีพ.ศ.๒๕๕๘ นี้ ตรงกับวันอังคารที่ ๒๖ พฤษภาคม ๒๕๕๘

   ในปีพ.ศ.๒๕๕๘ พี่น้องชาวเมืองลี้ ได้ร่วมใจกันจัดให้มีงานประเพณีบวงสรวงสาลเจ้าพ่อหลักเมืองลี้ขึ้น เพื่อเป็นการแสดงกตัญญูกตเวทิตา เป็นความเชื่อว่า เจ้าเมืองหรือผู้ครองเมืองลี้มาตั้งแต่อดีตอันยาวนาน ได้ปกปักคุ้มครองรักษาให้ชาวเมืองลี้ได้มีความเป็นอยู่อย่างร่มเย็นเป็นสุขตลอดมา ทำให้ฝนฟ้าตกต้องตามฤดูกาล ข้าวกล้าในนา พืชพันธุ์ธัญญาหารได้ผลดี มีความอุดมสมบูรณ์ ประชาชนชาวเมืองลี้มีความรักใคร่กลมเกลี่ยวสามัคคีกัน